Bilimsel Araştırmada Yapay Zeka Kullanımı İntihal Sayılır mı?
Bilimsel araştırmada yapay zeka kullanımı, kendi başına intihal sayılmaz. Ancak, yapay zekanın nasıl kullanıldığına, araştırmacının şeffaflığına ve nihai üründeki özgün katkısına bağlı olarak durum değişebilir. İntihal, başka birinin özgün fikrini ya da çalışmasını kaynak göstermeksizin akademik çalışmalarda kullanmaya denir. Dolayısıyla yapay zekadan bu bağlamda intihal yapmak da teknik olarak mümkün değildir. Ayrıca Turnitin, iThenticate gibi programlar sadece benzerlik oranı hesaplaması yapan programlardır. Benzerlik oranı, intihal oranı demek değildir. İntihal (aşırma) yargısına, etik kurullar tarafından yapılan değerlendirme sonucunda karar verilebilir.
Bilimsel araştırmalarda yapay zeka kullanımı etik çerçevede değerlendirilmelidir. Temel ilke, yapay zekanın bir araç olarak görülmesi, bir yazar olarak değil. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından hazırlanan etik rehber ve diğer akademik kaynaklar bu konuya net bir çerçeve çizmektedir.
Yapay Zeka Kullanımında Etik Olmayan Durumlar:
- Şeffaflık Eksikliği: Yapay zekanın kullanıldığını eserin yöntem bölümünde veya ilgili kısımlarda açıkça bildirmemek en temel etik ihlallerden biridir. Hangi yapay zeka aracının, hangi amaçla ve çalışmanın hangi aşamasında kullanıldığı belirtilmelidir.
- Özgün Fikrin Yokluğu: Bir makalenin hipotez, tartışma, yorumlama gibi temel ve özgün fikir gerektiren kısımlarını veya makalenin tamamını yapay zekaya yazdırmak kabul edilemez.
- Sorumluluğun Reddi: Araştırmacı, yapay zeka tarafından üretilen metinlerdeki yanlış, yanıltıcı, taraflı veya uydurma bilgileri (örneğin sahte kaynaklar) kontrol edip düzeltmeden kullanırsa, tüm sorumluluk kendisine aittir.
- Yazarlık: ChatGPT, Gemini, Grok, Claude gibi yapay zeka araçları, bir eserin sorumluluğunu alamayacakları için yazar olarak gösterilemezler.
Yapay Zekanın Etik Çerçevede Kullanım Alanları:
Aşağıdaki gibi yardımcı görevler için yapay zeka kullanımı, şeffaf bir şekilde beyan edilmesi koşuluyla kabul edilebilir:
- Literatür taraması yapmak ve kaynakları düzenlemek.
- Dilbilgisi, yazım denetimi ve metnin akıcılığını artırmak için düzenlemeler yapmak (özellikle ana dili farklı olan araştırmacılar için).
- Bilimsel metinlerin çevirisini yapmak.